داستان گو ها باقی می مانند...

ماه ها در شرکت درگیر یک کار تحقیقاتی سخت افزاری و نرم افزاری خیلی پیچیده بودیم. در مورد مطلبی که باید سر در می آوردم نه توی اینترنت چیزی پیدا می کردم نه در شرکتهای خارجی که با آنها کار می کردیم کسی بود که بتواند برایم خوب مطلب را باز کند تا روند کار جا بیفتد. به عنوان مدیرعامل شرکت و مدیر پروژه باید کلیات موضوع را می فهمیدم تا درک درستی داشته باشم و بتوانم خوب تصمیم بگیرم. تا اینکه بالاخره با کلی زحمت مهندسی را پیدا کردیم که تسلط نسبی در این کار داشت. بارها با او جلسه گذاشتم. از او خواستم که ساده و شیوا برایم توضیح دهد که چه اتفاقی در این پروژه می افتد. اما هر بار من گیج تر از قبل می شدم و درست سر در نمی آوردم. مهندس با اینکه در کارش متخصص بود اما بیان خوبی نداشت. از کلمات درست استفاده نمی کرد. پیچیده حرف می زد. لپ مطلب را نمی توانست بیان کند. هر بار از یک سمت و سو به مطلب نگاه می کرد که باعث گیج شدن مخاطبش می شد. البته من حق به او میدادم. او یک مهندس حرفه ای بود و کسی از او انتظار نداشت بلد باشد ساده سازی کند و مطلب را آسان به مخاطب غیر حرفه ای بیان کند. تا اینکه بعد چند ماه یک مهندس دیگر نیز به تیم ما اضافه شد.

همان مساله پیچیده را مثل یک داستان چنان آسان برایم تعریف کرد در جا برایم جا افتاد. او از کلمات خوب استفاده می کرد. قدرت بیان بهتری داشت. مطلب را خودش خوب فهمیده بود، بنابراین می توانست آنچه می داند را به مخاطبش منتقل کند.

وقتی کسی بتواند آنچه در ذهنش می گذرد را ساده سازی کند، شاخه برگ اضافه اش را ببرد و در ذهنش مدیریت کند که آن را چگونه برای مخاطب در زمانی کوتاه بیان کند یکی از نقاط قوت بسیار مهم در راستای موفقیت افراد می باشد.
آدمهایی که نمی توانند حق مطلب را ادا کنند و در بیان مطالب درگیر لغات می شوند و به حاشیه می روند کم نیستند. ما در شرکت خودمان به این افراد می گوییم ادمهای حاشیه ای! ذهن را خسته کرده و وقت کشی می کنند. اولویت در بیان مطالب ندارند . گاهی چنان تو را درگیر حاشیه، تعارفات و ملاحظات غیر مهم می کنند که از اصل جا می مانند. حتی اگر هم بخواهند بدون ملاحظه و تعارف حرفشان را بیان کنند نمی دانند از سر قضیه صحبت کنند یا ته آن و یا وسط آن. این دیگر به هوش مخاطب بستگی دارد که کلام شخص را متوجه بشود. بسیاری از این افراد در مذاکرات رسمی و غیر رسمی به مشکل می خورند. سوتفاهمات در مراودات بین فردی با این افراد بسیار زیاد دیده میشود. ادبیات های کلامی این دسته از افراد مبهم و شفاف نیست. آنقدر درگیر حواشی می شوند که گاهی فراموش می کنند چه می خواستند بگویند.
رهبرانی که داستان گویی بلد باشند براحتی می توانند کارکنان خود را با خود همراستا کنند. در جلسه ای که با تیم خود دارم همیشه سعی می کنم داستانی که میخواهم بگویم را بسیار ساده بیان کنم تا خوب متوجه بشوند. از موقعیت فعلی می گویم و بعد موقعیتی که قرار است به آن برسیم را با مثال و تعابیر ساده تشریح و بیان می کنم. کارمندانم در ذهنشان تصویر سازی می کنند و خوب درک می کنند آنچه در قلب و ذهن من می گذرد چیست.
یک داستان گو خوب بلد است آنچه می خواهد بیان کند را پردازش کند و با کلمات از ذهنش بیرون بریزد. کی به اصل داستان برسد و کی حاشیه بگوید. کی شنوندگان را غافلگیر کند و کی آنها را به هیجان در بیاورد و کی و چگونه داستان را به پایان ببرد طوری که مخاطب آن را فراموش نکند.
داستان نویسان بزرگ اعتقاد دارند :«می‌خواهم آنچه را که من احساس می‌کنم حس کنی» داستان‌نویس با افشای دلواپسانه اضطراب‌ها، ترس‌ها و کمبودها، به مخاطب اجازه می‌دهد با او همذات پنداری کند و بنابراین شنوندگان را با خود به اوج و فرود می برد و به کنش وا می دارد.

یکی از خلاقترین رهبران امروز محمد یونس بنیانگذار بانک گرامین بنگلادش است که پیشگام در اعطای وام های کوچک به فقرا است. او هنگامی که می خواست حمایت شرکای احتمالی خود را جلب کند این داستان را بیان کرد:
یک زن روستایی به نام صوفیه بیگم بود که ماهیت واقعی فقر را از او آموختم. صوفیه با شوهرش و فرزندان کوچکش در یک کلبه گلی فروریخته با سقف کاهگلی زندگی می کرد. او هر روز برای تهیه غذا برای فرزندانش در حیاط خانه اش بامبو پرورش می داد و سخت کار می کرد اما با همه سخت کوشی که داشت نمی توانست خانواده اش را از فقر نجات دهد. چرا؟
طرح این سوال همه شنوندگان را درگیر ماجرای این زن می کند و آنها را مشتاق می کند جواب چیست؟ یونس پاسخ می دهد: صوفیه مانند بسیاری از زنان روستایی برای تهیه پول نقد مورد نیاز برای پرورش بامبو به مالدار محلی متکی بود و این وام دهنده به این شرط وام می داد که حق انحصاری همه تولیدات این زن را با قیمتی که خودش تعیین می کرد داشته باشد. صوفیه و بسیاری زنان دیگر قربانیان وام دهی های این افراد بودند و این بود دلیل فقر و فلاکت آنها.
محمد یونس نام تعدادی دیگر قربانی را اعلام می کند و می گوید من خودم از جیبم ۲۷ دلار پیشنهاد می دهم تا این قربانیان از چنگ وام دهندگان بیرحم محلی نجات دهم.
هیجانی بین مردم حتی بانکداران، مدیر عاملها و مقامات عالی دولتی ایجاد می شود تا آنها نیز با کمک ناچیزی به این افراد فقیر به عنوان وام کمک کنند. آنها سوار بر موج احساسی شدند که یونس بوجود آورده بود.
او با داستانی واقعی شرح ماوقع را داد و راه حل هم به سادگی بیان نمود و کاملا صادقانه حق مطلب را ادا نمود. در سال ۲۰۰۶ جایزه صلح نوبل به طور مشترک به یونس و بانک گرامین رسید. وقتی او درخواست کرد که با ارائه اعتبار مقرون به صرفه به هر فقیر در جهان می توان فقر را ریشه کن کرد مورد تشویق ایستاده همگان قرار گرفت.

داستان گویی نه تنها برای بازاریابان می تواند راهگشا باشد بلکه در هر کار و حرفه ای که هستید قصه گفتن ساده و روان برای همسو کردن احساسات مخاطبین می تواند بسیار به شما کمک کند. یک مهندس یا یک خبرنگار و یا یک پزشک زمانی موفق تر از هم صنفان خود هست که بتواند آنچه می خواهد بگوید را پیچیده نکند و برای مخاطبش قابل فهم کند. دولتمردانی که در جایگاه خود نشسته و به نمودار ها و پروسه های کاری خود و خیل عظیم کارمندان و زیر دستان خود می نگرد تنها زمانی می تواند آنچه در ذهن دارد را پیاده و اجرایی کند که اول از همه برای خودش خوب جا افتاده باشد. سپس آن را مثل داستانی جذاب برای همه تعریف کند. وقتی از طریق داستان توانست مطلب را بیان کند و چالش پیش رو و زخمهای موجود را خوب به تصویر بکشد، آنگاه با هنرمندی تمام راهکاری ارائه می دهد که مورد قبول واقع می شود. مخاطبی که قلبش درگیر شده راهکار را با جان و دل می پذیرد و با داستان گوی خلاق ما همسو می شود.
کاری که بسیاری از سیاستمداران ما به شدت در آن ضعف دارند. فرض کنید در مورد گران شدن بنزین در سال ۹۸ اگر آقای رییس جمهور وقت از یک ماه پیش از این تصمیم به تلویزیون می آمد و برای مردم صحبت می کرد و صادقانه موقعیت بد اقتصادی را با ساده ترین مثالها و تفسیر ها بیان می نمود و سپس بدون حاشیه و استفاده از کلمات پیچیده خطرات ادامه وضعیت موجود را بیان می کرد و درنهایت راه حل خود را برای برون رفت از چالش ارائه می داد، آیا آن اتفاقات تلخ که همه ما شاهد بودیم می افتاد؟
قطعا نه! البته اگر منصفانه بخواهیم نگاه کنیم احتمالا اقتصاد دانِ یا کارشناس قصه گو و خلاقی نبوده که شرح ماوقع را ساده سازی کند و آن را قابل فهم بیان کند تا رییس جمهور محترم هم به پشتوانه آن بتواند تمام قد از این تصمیم دفاع کند تا عوام هم متوجه دلیل اتخاذ این تصمیم بشوند.
زمان کمیاب ترین منابع ماست. شنوندگان وقت خود را به قصه گو می دهند، با این درک که او آن را عاقلانه برای آنها صرف خواهد کرد. آدمها به خاطر مشغله های زیاد فرصت نمی کنند وارد عمق مطالب بشوند. هنر این است کارشناس ها بتوانند دیتاهای خود را تبدیل به زبانی قابل فهم برای مدیران بالادست کنند تا با کمترین زمان ممکن مطلب جا بیفتد و مدیر بتواند بهترین تصمیمات را بگیرد.
حال نگاهی به مهاتیر محمد رییس جمهور محبوب مالزی و ارتباطش با مردمش بیندازید. مارگارت تاچر، درباره اش گفته است: «او آنچه را كه فكر مي كند، به زبان مي آورد.»
باید در تکمیل این جمله گفت او آنچه را که فکر می کند به صورت قصه ای جذاب و قابل فهم بیان می کند. او با مردم صمیمانه صحبت می کرد و حرفهایش صادقانه و ساده به دل می نشست و مردم با او همراه می شدند. قطعا کلمات قلنبه سلنبه گفتن که فقط خواص متوجه بشوند رمز موفقیت او نبوده. تفکر او پیشرفت اقتصادی مالزی بود و این تفکرات را ساده سازی می کرد و با مردمش در میان می گذاشت.

اما نکته ای که بسیار مهم است این است که قصه نمی تواند فقط قصه و خیال باشد. قصه باید واقعی باشد. باید خالص باشد و از همه وجود برخاسته باشد. باید حقیقت را در دل خود داشته باشد. قصه نمی تواند با حقیقت در تضاد باشد بلکه خود یک بیان خلاقانه حقیقت است. مخاطب به شدت باهوش است و اگر کسی بخواهد او را فریب بدهد سریع متوجه می شود. اگر قصه گو هدف سویی داشته باشد و بخواهد با مظلوم نمایی و اغراق قضیه را جور دیگری بیان کند دیگر نمی تواند قصه گویی کاریزماتیک باشد.
ایده ها و اهداف باید در ذهن گوینده چنان شفاف باشد که بتواند آن را چون داستانی ساده و جذاب در قالب کلمات بیان کند تا بتواند توانایی ایجاد انگیزه و الهام بخشی و مشارکت و رهبری را داشته باشد.

یادگرفتن داستان گویی تمرین زیادی می خواهد. قدرت تخیل و پردازش بالایی را می طلبد. داده ها در مغز به صورت پراکنده وارد می شوند و آن کسی که باید آنها را مرتب کند، اولویت بدهد و بر اساس نیاز مخاطبش و زمان بندی که دارد بیان کند فقط خود داستان گو است.
در دنیای امروز مدیران عامل و دولتمردان و هر آنکس که می خواهد در جایگاهی که دارد موفقتر عمل کند و باقی بماند بی تردید یادگیری داستان گویی اهمیت بالایی دارد. از نظر نویسنده آموزش داستان گویی باید در سطح مدارس کشور به صورت یک مهارت مهم آغاز شود تا نسل آینده علاوه بر تخصص هایی که یاد می گیرد باید بتواند آنچه در ذهن دارد را به زیباترین شکل ممکن به مخاطب انتقال دهد.

نویسنده: اکرم رمضانی نژاد
مدیرعامل و موسس شرکت دانش بنیان سپیتام
مرداد ۴۰۱